کتاب اصول مدیریت از زبان بزرگان

نقد و بررسی : کتاب اصول مدیریت از زبان بزرگان

این باور که: « همه چیز در حال تغییر است و هیچ چیز ثابت نیست.» سبب بسیاری از بحران های عصر ما نظیر ترکیدن حباب شرکت های اینترنتی و بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ شده است. این کتاب برای یادآوری برخی اصول بنیادینی که همچنین راهگشا هستند، نوشته شده است. ۲۰ دستوری که از خرد و حکمت بزرگترین فیلسوفان؛ نظریه پردازان مدیریت و رهبران کسب و کار نظیر پیتر دراکر، هنری فایول، اندرو گروو و بانکداران و متخصصان علوم مالی نظیر گرشام و وارن بافت الهام گرفته شده است. هر فصل به معرفی یک قانون می پردازد، منشاء تکامل و تاثیر آن را بر دانش مدیریت شرح می دهد و در عین حال به بیان مشکلاتی که شکستن ایم قوانین طلایی در سازمان ها به وجود می آورند می پردازد. اصول مدیریت از زبان بزرگان، یک مرور سرگرم کننده از قانون ها و مقررات و اصولی است که مدیران حرفه ای باید برای اجتناب از ایجاد مخاطره مراعات کنند…. کتابی که باید بارها خوانده شود تا مقررات برای موفقیت کسب و کار در آن ها نهادینه شود.

مدیریت را کار با دیگران و از طریق دیگران برای رسیدن به هدف تعریف کرده‌اند؛ اما چگونه باید مدیریت کرد؟ آیا دانشی وجود دارد که به مدیران کمک کند تا مدیریت بهتری داشته باشند؟ دنیای امروز ما سرشار از پیچیدگی، تضاد، عدم قطعیت و رقابت شده است. مشتریان و تأمین‌کنندگان هم به دلیل چنین دنیایی رفتارهای پیچیده‌ای از خود نشان می‌دهند. کمی نزدیک‌تر برویم در درون سازمان، ساختارهای سنتی مثل وظیفه‌ای و محصولی هم با چالش کارایی مواجه هستند و مدیریت کارکنان هم از بُعد رفتاری و هم بعد تأثیرپذیری فرهنگی مدیران را با دشواری‌های متعددی مواجه کرده‌اند. انفجار اطلاعات و رشد فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی را هم به این دنیای پیچیده اضافه کنید تا متوجه شوید کار مدیران تا چه اندازه دشوار و حساس شده است و همان کار با دیگران و از طریق دیگران از قرنی به قرن دیگر و از دهه‌ای به دهه‌ای دیگر و از سرزمینی به سرزمین دیگر و حتی از سازمانی به سازمانی دیگر چقدر متفاوت و پارادوکسیکال شده است. چه باید کرد؟ آیا باید به روش‌های سعی و خطا و خلق‌الساعه ادامه داد؟ آیا باید فقط دم از ناکارآمدی مدیران زد؟ و تحصیل در رشته‌های مدیریت را بی‌نتیجه و دانش‌آموختگان آن را ناتوان توصیف کرد؟ آیا باید دانش مدیریت را کُلاً کنار گذاشت و طرحی نو در انداخت؟

پاسخ دادن به تمامی این سؤالات در توان این کتاب نیست، اما به جای لعن و نفرین بر تاریکی باید شمعی بر افروخت. باید به اصل برگشت و از اصول، آغاز کرد.

در این کتاب، اصول مدیریت به طرزی بدیع تدوین شده است. کتاب‌های زیادی با نام اصول مدیریت منتشر شده و منتشر خواهد شد، اما این کتاب فقط به چند اصل معروف و چند دانشمند و مدیر مشهور مثل فایول و تیلور و دراکر که همه‌ی ما اهالی این رشته آن‌ها را می‌شناسیم بسنده نکرده و طرحی نو در انداخته است.

مورگن ویتزل، از خِرَد چندین هزار ساله‌ی بشری یاری جسته و اصول و قوانین علمی و فلسفی و مدیریتی را در یک قاب گرد هم آورده است. اصول او تا حد زیادی جهان‌شمول و جاودانه هستند. پیری و زوال در تمام هستی و کیهان وجود دارد و از پیکان زمان و آنتروپی گریزی نیست و ایضاً در سازمان‌ها. تکامل لازمه‌ی بقاست و هر جا ناتوانی در تطبیق‌پذیری و سازگاری با تغییرات رخ دهد، انقراض و فروپاشی روی می‌دهد، از ریزترین میکروارگانیسم‌ها تا تمدن‌های عظیم و نمونه‌های سازمانی آن را هم فراوان دیده‌ایم. حمل و تحمل پارادوکس‌ها، که به کمک استعاره‌ی یین و یانگ بیان شده‌اند یعنی مفاهیم متضاد ولی مکمل؛ و ده‌ها پارادوکس سازمانی که در کتاب به آن‌ها اشاره شده است و مدیران باید آن‌ها را درک کنند. در پیامدهای ناخواسته‌ی تصمیماتی که با نیّت خوب گرفته شده‌اند اما عوارض جانبی وحشتناکی برای بشر و سازمان داشته‌اند. نویسنده اعتقاد دارد، مدیران در سازمان‌ها نمی‌توانند از اصول کیهانی تخطّی کنند و اگر هم کنند، نتایج آن را باید بپذیرند.

 اما این اصول که به‌منزله‌ی قطب‌نما هستند و مسیر درست را نشان می‌دهند، برای مدیریت سازمان کافی نیستند، مدیران باید انسان‌ها را درک کنند، چون چه درون مرزهای سازمان و چه بیرون با انسان روبرو هستند، انسانی که یا در استخدام سازمان است و یا مشتری سازمان است و یا تحت تأثیر اقدامات سازمان و مدیران است. مدیران لازم است مهم‌ترین اصل اخلاقی که نپسندیدن آنچه بر خود روا می‌دارند بر دیگران را رعایت کنند. تعادل را پیشه کنند. فعال باشند و الگوی فعال بودن در سازمان باشند تا رشد و ثروت پدید آید. وارد چیزی که بر آن علم ندارند یا نمی‌فهمند نشوند. انسان و نیازهای او را بشناسند. خطرات محیط را رصد کنند و هوشیار باشند.

حتی شناخت اصول کیهان و انسان هم برای مدیر کافی نیست، عنصر سوم که شاید بیشتر با آن عجین باشیم اصول سازمانی است. اهمیت دادن به کارهای مهم یا همان ۲۰-۸۰، توجه تغییرات فناوری و انفجار اطلاعات، حیطه کنترل، کارتراشی ها و مکانیزم اتلاف منابع، مکانیزم رشد فساد و رشد بی‌کفایتی و فرومایگی در سازمان، ضرورت حفظ منافع سازمان، مشتری‌گرایی و مشتری آفرینی و نکته‌های مهم چهارده‌گانه‌ی فایول و دمینگ برای اداره سازمان که هنوز هم شاید لازم باشد به آن‌ها توجه کنیم.

مدل کتاب بر سه‌گانه‌ی کیهان، انسان و سازمان استوار است و لابه‌لای اصول به ارتباط متقابل آن‌ها و نکات مدیریتی مرتبط با آن‌ها هم اشاره می‌شود. در سفری که برای هر مدیری و دانشجوی مدیریتی لازم است سیری خواهیم داست در خرد انسانی هزاران ساله‌ی شرق و غرب، یونان و هند و چین و بر گرده‌ی غول‌های علم و فلسفه و مدیریت مانند بودا، کنفوسیوس، افلاطون، کاتیلیا، داروین، گرشام، گرُوو، بافِت، فایول چشم‌انداز متفاوتی می‌بینیم. به قول فیلسوف فرانسوی، برنارد چاستر ما کوتاه قدانی هستیم که بر شانه غول‌ها سوار شده‌ایم، بیش از آن چه پیشینیانمان می‌دیدند، می‌بینیم و گستره‌ی دانشمان بیش از آن‌هاست؛ اما هنوز بدون استفاده از خرد جمع شده‌ی آن‌ها و راهنمایی آن‌ها، هیچیم، هیچ.