VODها پنج ماه برای تقویت زیرساختهای نظارتی فرصت دارند
محتوایی که در سرویسهای VOD و رسانههای کاربرمحور بهاشتراک گذاشته میشود، همواره محل بحث بوده است؛ اما بهنظر میرسد در روزهایی که استفادهی مردم بهدلیل قرنطینهی خانگی از این سرویسها بیشتر شده است، نظارت بر محتوای آنها نیز بیش از گذشته اهمیت پیدا میکند. سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا) متولی نظارت بر عملکرد سامانههای انتشار محتوایی ویدئویی در فضای مجازی است.
محمدرسول حاجاقلی، سرپرست ادارهی کل صدور مجوز و امور رسانههای ساترا، مسئولیت صدور مجوزها را برعهده دارد و در گفتوگو با مهر، ضمن پذیرفتن مشکلات نظارتی و محتوایی موجود در رسانههای مجازی، از مهلت پنجماهه برای رفع آنها خبر داده است. او میگوید ساترا الزامی در تعیین نوع فعالیت رسانهها ندارد و این موضوع را متقاضی دریافت مجوز تعیین میکند.
بهگفتهی حاجاقلی، درحالحاضر تعداد فعالان بخشهای مختلف صنعت صوت و تصویر فضای مجازی متعادل نیست. بهعنوان مثال، حوزهی کودک از سایر بخشها ضعیفتر است و برنامههایی برای تولید محتوا و سرویسدهی مطلوب در حوزههای ضعیف در نظر گرفته شده است. او دربارهی برنامههای درنظرگرفتهشده توضیح داد:
رسانهها براساس مقررات صدور مجوز، به رعایت الزاماتی ملزم هستند که بخشی از آنها برای حفاظت از گروههای آسیبپذیر و حمایتشده نظیر کودکان است. بهطورمثال، رسانههای ارائهدهندهی خدمات ویاودی موظفاند قابلیت کنترل والدین را در سرویسهایشان ایجاد کنند تا براساس آن، والدین بتوانند با تعیین ردهبندی سنی مخاطب، تنها محتوای متناسب با همان ردهی سنی دراختیار فرزندشان قرار گیرد.
این اقدام یعنی قابلیت کنترل والدین در محتوایی که به فرزندانشان نشان داده میشود، درحالحاضر در برخی رسانههای صوتوتصویر ایجاد شده است و بقیهی رسانههای فاقد این قابلیت نیز پنج ماه مهلت دارند تا چنین امکانی را در پلتفرم خود اجرایی کنند. معمولا مکانیزمهای متفاوتی برای محافظت از کودکان در نظر گرفته میشود؛ اما ساترا سطح استانداردهای لازم را باتوجهبه وضعیت رسانهها مشخص میکند.
حاجاقلی میگوید ردهبندی سنی فیلمها و سریالهای خارجی و ایرانی یکی دیگر از الزاماتی است که باید در بازهی پنجماهه رسانههای صوتوتصویر مجازی اعمال کنند. بهگفتهی او، بهدلیل پیچیدگیهای فنی مرجع واحدی برای ممیزی محتوا تعریف نشده است و درحالحاضر این کار را سرویسها انجام میدهد و ساترا خروجی آنها را ارزیابی میکند.
متن و گفتار و صحنههای فیلمها و سریالهای خارجی کنترل و درصورت مغایرت با معیارهای ساترا به آنها تذکر داده میشود. بههمینمنظور، هر رسانه فردی را بهعنوان «رابط نظارت بر محتوا» به ساترا معرفی کرده است تا هم آموزشهای لازم برای انجام نظارت به او داده و هم تعامل میان رسانهها و ساترا سریعتر و دقیقتر انجام شود.
ساترا کارگروههای تخصصی برای بررسی محتوا و ضوابط آن دارد که افراد باتجربه و متخصص مدیریت میکنند. بهعنوان مثال، ابعاد پنهان روانشناختی و جامعهشناختی برخی فیلمها مهم است که باید روانشناسان و جامعهشناسان انجام دهند.
متخصصان فیلمهای روز را بررسی و تحلیل میکنند و درنهایت، معاونت پایش ارزیابیهای خود را به سرویس ارائه میدهد. بااینحال، حاشیهی خطایی برای سرویسها در نظر گرفته میشود که در رسانههای VOD بسیار ناچیز و در رسانههای یوجیسی یا کاربرمحور بیشتر است.
سرپرست ادارهی کل صدور مجوز و امور رسانههای ساترا معتقد است وضعیت سرویسهای صوتوتصویر فضای مجازی درمقایسهبا گذشته بهتر شده و در آینده نیز بهتر خواهد شد. «فرایند کشف تخلف» و «رسیدگی و برخورد با تخلف» از یکدیگر مجزا است. در فرایند اول، یعنی کشف تخلف، نقش کاربران بسیار مهم و پررنگ است و علاوهبر کاربران، خودِ رسانهها نیز باید با استفاده از سازوکار ماشینی و انسانی بر محتوای در حال انتشار یا انتشاریافته در سامانه نظارت کنند.
بعد از شناسایی تخلف، ساترا به آنها رسیدگی میکند. در مرحلهی اول، به رسانه تذکر داده میشود محتوا را حذف کند و به کاربر نیز تذکر میدهد. در مرحلهی بعد، اگر محتوا حذف نشد، ساترا از سایر ابزارها برای رسیدگی به موضوع استفاده میکند. درحالحاضر، بیشتر گزارشهای تخلف از رسانههای یوجیسی یا کاربرمحور دریافت میشود.
مقالهی مرتبط:
درحالحاضر، در سایتهای کاربرمحور مانند آپارات، محتواهای نامناسب ازجمله فیلمهای خصوصی یا ویدئوهای نامتناسب با هنجارهای کشور منتشر میشود؛ اما بعد از گذشت ماهها، اقدامی برای حذف آنها انجام نمیشود. سرپرست ادارهی کل صدور مجوز و امور رسانههای ساترا معتقد است در چنین وضعیتی نقش مشارکت کاربران بسیار مهم است؛ بههمیندلیل، قابلیت گزارش (ریپورت) در تمامی سرویسها اجباری شده است که برخی رسانهها این قابلیت را دارد. این همکاری کاربران باعث میشود میزان تخلفها و آسیبها بهحداقل برسد.
سازوکارهای ماشینی و انسانی ساترا تخلفات احتمالی را کشف میکند؛ اما نقش کاربران در پیداکردن محتوای نامناسب و گزارش آن بسیار مهم است. هرقدر رسانههای بیشتری محتوا منتشر کنند، نظارت کامل روی آنها نیز سختتر میشود؛ بنابراین، نقش کاربران در گزارش تخلفها بسیار مهم است. حاجاقلی دربارهی فرایند صدور مجوز سرویسهای صوتوتصویر گفت:
صدور مجوز برای رسانهها براساس مقررات صدور مجوز رسانهی صوتوتصویر فراگیر انجام میشود و کاملا شفاف است. هماکنون، ۶۰ رسانه خواهان مجوز هستند و ۱۰۰ رسانه نیز با مجوز صوتوتصویر فراگیر در حال فعالیت هستند. ازلحاظ تعداد رسانهها نیز، باتوجهبه اینکه در حوزهی زیرساخت و تجهیزات صوتوتصویر فراگیر محدودیتی متصور نیست، تا جایی که تجهیزات کشور اجازه دهد، امکان افزایش تعداد فعالان فراهم است. بااینحال، اگر به نقطهای برسیم که ببینیم تکثر این رسانهها باعث نقض منافع عمومی نظیر سردرگمی مخاطب یا نقض قواعد رقابت یا حقوق کاربر شود، حتما مداخله میکنیم.
ساترا باتوجهبه نوع تخلفها به آنها رسیدگی میکند. بهعنوان مثال، اگر مالکیت فکری شخص حقیقی یا حقوقی نقض شود، علاوهبر مجازات بابت نقض مالکیت فکری ممکن است پرونده به مراجع قانونی ارسال شود. ساترا دربارهی فیلمهایی که اخیرا بهصورت غیرمجاز در برخی از رسانهها منتشر شده بود، سرویسهای متخلف را شناسایی و هماهنگی لازم برای مسدودکردن آنها را انجام داد.